Het is een heel knappe taal die schrijver Teun Smits, die ook de mannelijke rol vertolkt, hier vangt. Zo kissebissen mensen die er samen even niet uitkomen. De één: ‘Wat niks, ik zweer het, zeg wat er is, het ligt toch niet aan mij dat hier een rare sfeer is?’ De ander: ‘Wat?’ De eerste weer: ‘Dat er ieder moment ruzie kan ontstaan.’ Het is zo’n onuitstaanbare en tegelijkertijd herkenbare dialoog, alsof Smits stiekem zijn eigen huiselijke ruzies heeft opgenomen om ze vervolgens woord voor woord uit te schrijven.

Ondanks de taaldichtheid geeft de tekst van Smits leuke ingangen voor spel aan actrice Linda Zijl. Het gaat niet om wat er precies gezegd wordt, maar wat het teweegbrengt bij de ander. Hoe irritant is het dat je nooit het antwoord lijkt te krijgen dat je wilt? Hij: ‘Kunnen we dit normaal bespreekbaar maken?’ Zij: ‘Ik wil dit niet normaal bespreekbaar maken, want ik vind het niet normaal!’ En met de wanhoop van de spelers die maar ronddraaien in hun gesprek vraag je jezelf ook af: hoe belanden we hier toch in?

De voorstelling, die verder simpel is gehouden – een kleed, een blok om op te zitten – laat alle ruimte aan de acteurs, waarbij het personage van Smits naar het einde toe aan sympathie wint. Ze spelen heel knap ingehouden én niet ingehouden emoties en gaan daarin ver. En net op het moment dat de kijker denkt, ik trek het niet meer, ik ben moe van dit gesprek en ik ben moe van hen, volgt een wending. Je zou kunnen zeggen dat Smits met deze tekst een heel positief mensbeeld laat zien. Ondanks de onmogelijkheid om waarachtig te kunnen zijn bij elkaar, kan je alleen zo’n (hoogst irritante) dialoog voeren wanneer je écht om elkaar geeft. Ik noem het vanaf nu een Smitsiaans gesprek.

De voorstelling raakt. Voordat het begon voerde ik zelf nog een Smitsiaans telefoongesprek met mijn vriend die ik nu – na het zien van deze voorstelling – terug ga bellen om te zeggen hoeveel ik eigenlijk van hem houd. Smits heeft het talent om het tekortkomen van de pratende mens liefdevol neer te zetten. Waar kunnen we deze taal nog meer inzetten? Welke regisseur heeft nog scènes nodig? Welke tv-serie verdient een realistische tekst? Hier willen we meer van zien.

Foto: Saris & den Engelsman

Het bericht Stuk verscheen eerst op Festivalkrant.

Vanachter een enorm stalen kookeiland ontvouwt zich de relatie tussen een president (Dimme Treurniet) en zijn vrouw (Saar Vandenberghe), beiden in pyjama. Ze gaan iets onomkeerbaars tegemoet: de uitlevering van hun enige zoontje. De eis komt van een vijandelijke macht die in ruil voor hun zoontje achtentwintig gegijzelde kinderen teruggeeft aan hun volk. En nu staan zij midden in de nacht in deze keuken een taart te bakken in afwachting van het onvermijdelijke.

De presidentsvrouw loopt over van verwijten aan haar man. Herinneringen aan de geboorteperiode van hun zoontje wisselen elkaar af. Deze scènes worden onderbroken door de radio die het volk aan het woord laat en de druk op de president opvoert: ‘Een goede president kiest voor zijn volk.’ Op een zeker moment trekt de president de stekker uit de radio, maar het programma klinkt alsnog vanachter de keukenmuren door. Met deze regievondst wordt de verstikkende situatie van het stel goed invoelbaar gemaakt. De vraag blijft wel: wie is die vijandelijke macht die om deze uitruil vraagt?

Bij de aanwezigen op Festival Cement waren de aanslagen in Brussel het gesprek van de dag. De organisatie ervaarde gevolgen en moest de voorstelling There Might Be Giants afgelasten en zakelijk leider Andrea van Wingerden vroeg aandacht voor de nabestaanden van de slachtoffers in Brussel tijdens de officiële opening van het festival. Je kwam er deze avond dan ook niet onderuit om de voorstelling en het wereldbeeld dat daarin wordt geschetst te bekijken met de recente gebeurtenissen in gedachten.

Maar daarvoor is het wereldbeeld dat Godenzoon geeft te beperkt. Ondanks dat het gaat over een president en zijn vrouw is het verhaal vooral een persoonlijke inkijk in een huwelijk van een man en een vrouw die op het punt staan hun kind te verliezen. De politieke eis die aan de president gesteld wordt blijft daardoor een beetje een abstract gegeven, net als het volk en de vijandelijke macht die deze eis stelt. De mogelijkheid om de eis te zien als een dilemma waarvoor het presidentieel echtpaar komt te staan is er niet, omdat hun keuze al vanaf het begin vaststaat.

En zo lijkt het personage van de president nog het meest op een koning die nu eenmaal een lotsbestemming heeft. Als toeschouwer blijf je hopen dat de president à la Abraham op de proef gesteld wordt; de ultieme test waarna zijn zoon wellicht in leven blijft. Maar het verhaal heeft bij Van Gennip een open einde. Daarmee onttrekt ze zich aan een politieke uitspraak en blijft Godenzoon vooral een persoonlijk drama.

Foto: Saris & den Engelsman

Het bericht Godenzoon verscheen eerst op Festivalkrant.