Essay: De (sterren)kundige

Door gepubliceerd 24 maart 2016

Een recensie schrijven is een worsteling. Je hebt net een voorstelling gezien en moet dan binnen korte tijd het vluchtige van de podiumkunst zien te vangen in heldere bewoordingen. Dat probeer ik deze week op Festival Cement voor de online festivalkrant in onder andere recensies. Boven recensies plaatsen bijna alle media sterren (vooruit, soms ballen). En deze sterren, die mogen wat mij betreft verdwijnen.

Nog niet zo lang schrijf ik zelf recensies. Wat ik meteen al heb gemerkt, is dat bij een duidelijke tekst de lezer weinig terugziet van de worsteling die ik had tijdens het schrijven van die tekst. Dat is geen probleem, dat is juist goed; hoe helderder de tekst, hoe beter. Problematischer is het systeem van het toekennen van sterren, omdat hierin de worsteling geen plek kán hebben. De sterren staan er zwart op wit en vooral ongefundeerd. Een tot vijf sterren is, in de kunstkritiek, ons hele sterrenstelsel tegenwoordig.

Hoe druk je kwaliteit dan uit in kwantiteit? Als ik schrijf ‘de voorstelling zet mij aan het denken’, hoeveel sterren geef ik daar dan aan? Als ik weggeblazen word door een kleine beweging van een danser en ik sta perplex, dan kan ik dat beschrijven, maar hoeveel sterren kunnen die ervaring weergeven? Als mijn verwachting door de war wordt geschopt door een theatermaker die interdisciplinair nieuwe verbindingen legt, geef ik dan een extra ster omdat ik iets ‘vernieuwends’ zie? Of juist een ster minder, omdat het zo verwarrend is? In de podiumkunsten gebeurt zoveel bijzonders en fantasierijks – dat is niet te vatten in een aantal sterren.

Wat moet ik als recensent, als een soort sterrenkundige, eigenlijk in huis hebben om een voorstelling te beoordelen? In mijn ogen geeft een goede recensie de lezer een beeld van de voorstelling. Ik bouw mijn betoog erover zorgvuldig op, om de lezer de kans te geven mijn gedachtegang te volgen. Hoewel een recensie meestal een beoordelend karakter heeft, is mijn eigen streven dit oordeel niet uit de lucht te laten vallen. Integendeel, met argumenten kan ik als schrijver aan de lezer duidelijk maken waarom ik oordeel zoals ik doe.

Dat is het punt met die sterren; ze zijn niet onderbouwd. En bovendien niet transparant: de criteria van toekennen zijn niet bekend. Op welke grond het aantal sterren is bepaald, weet de lezer dan ook niet. Er is geen ‘legenda’ waarin expliciet wordt gemaakt hoe je naar de sterren kan kijken. Evenmin wordt gemotiveerd, in welke publicatie dan ook, op welke punten wordt gelet bij het opgetekende sterrenbeeld.

Mogelijk wordt de recensent gezien als expert, als gids. Hiermee heeft deze vanuit zijn positie een bepaalde autoriteit. De lezer kan afgaan op de sterren, zonder de gedachte erachter te volgen of zelfs maar te kennen. Vóór het lezen van de tekst zijn de sterren immers al in zicht. Het sterrensysteem heeft effect op publiek, makers en zelfs op commercie. Dit effect is niet gunstig: ze maken iets kapot. Ze beschadigen zowel de podiumkunst als de schrijfkunst.

De kunst wordt met de sterren beperkt tot iets dat je kunt indelen in een klassement. Een klassement, waarvan de spelregels nooit bekend zijn gemaakt. In één oogopslag is al te zien of de recensie of zelfs de voorstelling de moeite waard is. Maar dit sterrensysteem doet naast het theater, ook de schrijver tekort. De kunst van het schrijven is juist om precies die woorden te kiezen om de eigen theaterervaring helder te duiden. Kunst biedt ons de mogelijkheid om de wereld om ons heen door andermans ogen te zien. En daarmee de wereld anders te ervaren. Deze kans heeft zowel de theatermaker als de schrijver. We kunnen allebei ons publiek iets laten ervaren en aan het denken zetten.

De sterren blokkeren juist deze eigen gedachten van de lezer. Ze zorgen er op zijn minst voor dat de lezer de tekst bevooroordeeld gaat lezen. Met het plaatsen van sterren nemen we niemand serieus. De schrijver niet, de lezer niet en uiteindelijk de kunstenaar niet. We kunnen prima zonder de sterren. Een schoner streven zou zijn om vanuit verwondering en nieuwsgierigheid over de podiumkunst te schrijven. Ruimte te scheppen voor het denken. Laat de schrijver nauwkeurig zijn en laat de lezer zijn eigen gedachten vormen.

 


* Extra sterrenstof:
Deze week heb ook ik op Festival Cement te maken met het sterrensysteem. Bij het indienen van een recensie voor het blog is er bij voorbaat één ster gegeven. Het is niet mogelijk de tekst te plaatsen zonder er sterren aan te koppelen. Ik zal daarom de redactie van de festivalkrant vragen naar aanleiding van mijn recensie sterren toe te kennen en hier een motivatie bij te geven. Ik ben benieuwd waar we op uitkomen en ik ben benieuwd naar de gedachten van anderen hierover (Reageer hieronder, als u wilt!).

 

Verwante artikelen

Tags

, , , , ,

    • Preview: Je bent jong en je maakt wat 26/3/2016 by Anne van de Wetering - Festival Cement is bijna ten einde. De insteek voor mijn verhaal was te onderzoeken wie de jonge maker is. Wat begon als een klein onderzoek naar de jonge maker, werd een dialoog met makers, het festival en mijn collega’s van het schrijftraject. Het werd ook persoonlijk, en dus een studie naar meer. Het werd een essay. Nog lees meer »
    • Woorden dans zien worden – Een gesprek met dramaturg Peter Anthonissen 26/3/2016 by Wendy Lubberding - De redactie van de Festivalkrant houdt ‘kantoor’ in de grote hal van de Verkadefabriek tijdens Festival Cement 2016. En zoals de grote Cruijff al zei: elk nadeel heb zijn voordeel. We weten als eerste welke soep er vanavond in de kommen ligt, want de cateraar lost zijn dagelijkse vracht direct naast ons. We zijn voortdurend lees meer »
    • Literaire Mime 26/3/2016 by Maaike Schuurmans - Toneelgroep Maastricht geeft ruimte aan nieuwe Nederlandse teksten door schrijvers als Ilja Leonard Pfeijffer en Jibbe Willems aan zich te gaan verbinden per 2017. De succesvolle dansvoorstelling Macbeth van de Toneelmakerij is alweer het tweede deel van een Shakespeareserie na de eerdere dansvoorstelling Storm. Uit deze berichten klinkt een nieuwe belangstelling onder theatermakers voor het lees meer »
    • Uitbenen en herhalen: de taal van Thomas Bernhard 25/3/2016 by Wendy Lubberding - Vlak voordat Festival Cement begon, belde ik namens de Festivalkrant met theaterregisseur Sanne Nouws. Zij komt naar het festival met Een feest voor Boris, een stuk van de Oostenrijker Thomas Bernhard, dat nu voor het eerst, door Sanne, werd vertaald naar het Nederlands. Bernhards werk kent een specifieke thematiek, die van de mens die in lees meer »
    • Essay: In The End We’ll All Go Up In The Cloud – For iTernity: een landschap aan gene zijde van de dood 25/3/2016 by Ingrid de Rond - ‘Er is een spanningsveld tussen het beeld en de dood – en zelden heb ik die spanning zo sterk gevoeld als in de installatie For iTernity van choreografe Katja Heitmann, schrijft gastblogger Ingrid de Rond. De voorstelling is nog tot en met zaterdag te zien op Festival Cement. Lees hier haar essay. Het beeld en lees meer »
    • Alexia Leysen wint Dioraphte Cement Prijs 2016 24/3/2016 by Anne van de Wetering - Op Festival Cement is woensdag 23 maart de Dioraphte Cement Prijs uitgereikt aan de Vlaamse Alexia Leysen. De jaarlijkse uitreiking van de Dioraphte Cement Prijs volgde op een inspirerende dag vol pitches van makers die hun plannen presenteerden aan elkaar en een vakjury bestaande uit Merel Heering (Theater aan Zee), Joost de Kleine Beek (Theater lees meer »
    • Column: Een cocon in de wereld? 24/3/2016 by Lotte Wijers - Op een festival zijn voelt alsof je in een cocon leeft. Het is haast een afgebakende wereld, die je verwachtingsvol betreedt en die langzaam uitgroeit tot een totaalervaring van kijken, zien en voelen. Festival Cement 2016 ging van start op dinsdag 22 maart. Die ochtend was daar plots het nieuws over terreuraanslagen in Brussel. Omdat lees meer »
    • Essay: De (sterren)kundige 24/3/2016 by Lotte Wijers - Een recensie schrijven is een worsteling. Je hebt net een voorstelling gezien en moet dan binnen korte tijd het vluchtige van de podiumkunst zien te vangen in heldere bewoordingen. Dat probeer ik deze week op Festival Cement voor de online festivalkrant in onder andere recensies. Boven recensies plaatsen bijna alle media sterren (vooruit, soms ballen). lees meer »
    • Interview Lisah Baert: ‘Ik wil altijd graag iets geven’ 23/3/2016 by Wendy Lubberding - Lisah Baert staat op Cement Festival met Eten, een voorstelling die op het affiche staat omschreven als ‘een alternatieve dinnershow’. Wacht even. Dinnershow? Dat is toch zo’n bedrijfsuitje met veel jazz hands en verentooien, en obers die maar doorzingen terwijl je toch wat tegenvallende eten koud ligt te worden? Wendy Lubberding wil er meer van weten. lees meer »
    • Voorbeschouwing en dag 1 23/3/2016 by Anne van de Wetering - Gisteren ging Festival Cement van start in de Verkadefabriek in ‘s-Hertogenbosch. Hierbij delen we onze eerste observaties over het programma en een kleine impressie van de eerste dag. De voorbeschouwing We doken in het programma om te achterhalen wat ons de komende festivaleditie te wachten staat. Belangrijke en minder belangrijke zaken zijn geteld en na lees meer »
  • Over Festivalkrant

    Op Festivalkrant schrijven jonge theaterjournalisten over nieuwe theatermakers. Festivalkrant is een initiatief van Theaterkrant.nl en het Domein voor Kunstkritiek
    Lees meer/de schrijvers
  • Twitter