Woorden dans zien worden – Een gesprek met dramaturg Peter Anthonissen

De redactie van de Festivalkrant houdt ‘kantoor’ in de grote hal van de Verkadefabriek tijdens Festival Cement 2016. En zoals de grote Cruijff al zei: elk nadeel heb zijn voordeel. We weten als eerste welke soep er vanavond in de kommen ligt, want de cateraar lost zijn dagelijkse vracht direct naast ons. We zijn voortdurend in gesprek. Niet alleen met elkaar, ook met de vele nieuwsgierige passanten. En met de mensen die al die voorstellingen maken: we delen de Verkadefabriek als thuishaven. En zo kon het gebeuren dat ik bij ons in die hal zomaar tegen dramaturg Peter Anthonissen aanliep. Een uitgelezen kans om hem te vragen naar zijn nieuwste voorstelling die op 26 maart slechts eenmalig op Festival Cement te zien is.

Anthonissen werkte acht jaar bij het Bossche jeugdtheatergezelschap Theater Artemis en is dramaturg bij fABULEUS. Dit Leuvense theatergezelschap maakte in samenwerking met het Utrechtse DOX een gedanste bewerking van Die Wahlverwandtschaften, een roman van Goethe, met de titel Alleen de grootste nabijheid. Bij beide groepen staan jongeren op het toneel onder begeleiding van volwassen professionals. In het samenwerkingsproces fungeerde de dramaturg als bindende factor.

Anthonissen vertelt hoe het is voor een dramaturg om op zo’n kruispunt te werken, tussen jongeren en Goethe, tussen dans en tekst, tussen Vlaanderen en Nederland: ‘Ik ben van nature geneigd om meer dienstbaar dan bepalend te zijn. Maar in dit proces hadden we toch wel te maken met factoren die op het eerste gezicht misschien niet zo gemakkelijk binden; met een klassieke tekst en het meer ‘street’-achtige karakter van een aantal van de jongeren dei van DOX kwamen. Die overgang van het cerebrale van Goethe naar het fysieke van dans ligt niet direct voor de hand. Dus dan is het aan mij als dramaturg om daar toch tussen te kruipen en te proberen dat bij elkaar te brengen.’

Tekst en dans
‘Bram Jansen kwam bij fABULEUS doordat wij zijn afstudeervoorstelling Freule Julie zagen. We waren op zoek naar een jonge regisseur die graag wilde werken met repertoire en die dat ook op een interessante manier zou kunnen doen. Jansen wilde graag samenwerken met de jonge dansmaker Ryan Djojokarso én hij wilde met deze tekst van Goethe aan de slag. Dat leek ons een zeer interessante combinatie. We spraken van ‘de paradox van de dans’: dans is een abstractie, terwijl wij mensen als toeschouwer altijd op zoek gaan naar een verhaal, een dramaturgie daarin. Dat bleek de sleutel tot het proces. We hebben dat  spanningsveld bewust opgezocht en over een langere periode, werkend met de jongeren, verkend.’

Spanningsvelden
‘Nu werken wij bij fABULEUS altijd wel met het spanningsveld tussen de jongere en de wereld van de volwassenen. Het is niet zo dat we onderwerpen kiezen die al een rol spelen in hun belevingswereld. Eerder komen wij met een thema dat bij ons als oudere generatie theatermakers speelt en gaan daarmee naar die jongeren. Dat kan best confronterend werken. We hebben ze dan ook niet verplicht om het boek van Goethe te lezen. We lieten dat aan henzelf. Met Bram heb ik heel intens gewerkt aan de montage van de tekst. Door de vorm waar we uiteindelijk op uitkwamen, was het nodig om dat heel precies te doen. Anders zou je het idee kunnen krijgen dat de dans het uiteindelijk ‘wint’.’

‘Het stuk is vertrokken vanuit Ryans idee om met een dubbelkwartet te werken, want er zijn vier personages in het verhaal. We kwamen uit op een verdeling in drie fases, die het werkproces in zekere zin weerspiegelen. In de eerste fase zien we de dansers hun onderzoek doen naar het verhaal. Dan volgt een fase waarin ze verschillende pogingen doen om dat om te zetten in dans. En uiteindelijk, in de laatste fase, zie je hoe het woord dans wordt. Daar zit een parallel met de ontwikkeling van Goethe zelf, die ook tegen het eind van zijn leven zocht naar manieren om schijnbare tegenstellingen met elkaar te verenigen, zoals de ratio en het gevoel. Hoe dat in de voorstelling gebeurt? Kom kijken, zou ik zeggen!’